Samba – historia, style i festiwale najbardziej brazylijskiego tańca

Kiedy myślisz o Brazylii, prawdopodobnie w głowie od razu rozbrzmiewa Ci rytm samby. Ten taniec to coś więcej niż tylko ruchy ciała – to żywa historia, opór, radość i tożsamość całego narodu. Samba narodziła się w biednych dzielnicach Rio de Janeiro, przetrwała represje, stała się symbolem karnawału i dziś jest wizytówką brazylijskiej kultury na całym świecie. Ale czy wiesz, że samba ma swoje korzenie w afrykańskich rytmach niewolników? Że przez lata była zakazana? I że istnieje ponad dwadzieścia różnych stylów tego tańca?

W Polsce kojarzymy sambę głównie z karnawałem w Rio – kolorowymi piórami, cekinami i tancerzami na platformach. To prawda, ale to tylko wierzchołek góry lodowej. Samba to także intymne spotkania w dzielnicach favela, polityczne manifesty, poezja śpiewana na ulicach i taniec, który łączy pokolenia. To opowieść o tym, jak muzyka może stać się bronią, językiem i mostem między światami.

Jeśli chcesz zrozumieć Brazylię, musisz poznać sambę. Bo to nie jest tylko taniec – to puls narodu.

Korzenie samby – od Afryki do faveli Rio

Samba nie narodziła się w luksusowych dzielnicach Rio de Janeiro, ale w biednych, czarnych społecznościach na obrzeżach miasta. Jej historia sięga XVI wieku, kiedy portugalscy kolonizatorzy zaczęli sprowadzać niewolników z Afryki Zachodniej i Środkowej do pracy na plantacjach trzciny cukrowej. Wraz z nimi dotarły rytmy, tańce i obrzędy religijne, które z czasem zmieszały się z portugalską kulturą i stały się fundamentem samby.

Słowo "samba" prawdopodobnie pochodzi z języka kimbundu (używanego w Angoli) – od słowa "semba", które oznacza "zaproszenie do tańca" lub "ruch bioder". W afrykańskich rytualach taniec był formą komunikacji z duchami przodków, celebracją życia i wspólnoty. Niewolnicy, którzy przeżyli piekło Middle Passage (транспорту przez Atlantyk), przynieśli te tradycje do Brazylii, gdzie stały się formą oporu i zachowania tożsamości.

W XIX wieku, po zniesieniu niewolnictwa w 1888 roku, tysiące wyzwolonych Afrobrazylijczyków przeniosło się z plantacji do miast, głównie do Rio de Janeiro. Osiedlali się w dzielnicach takich jak Cidade Nova i Estácio, gdzie tworzyli zwarte społeczności. To właśnie tam, w ciasnych domach i na podwórkach zwanych "terreiros", odbywały się nocne spotkania zwane "rodas de samba" – kręgi samby, gdzie ludzie grali na prymitywnych instrumentach, śpiewali i tańczyli.

Te spotkania były czymś więcej niż rozrywką. W kulturze, która systematycznie odbierała czarnym Brazylijczykom godność, samba była aktem samostanowienia. Była językiem, który władza nie mogła im odebrać.

Narodziny samby carioca – od prześladowań do hymnu narodowego

Na początku XX wieku samba była postrzegana przez brazylijską elitę jako coś niebezpiecznego, dzikiego i niemoralnego. Policja regularnie rozganiała rodas de samba, aresztowała muzyków i niszczyła instrumenty. Afrykańskie bębny były zakazane, bo uważano je za narzędzie buntów i "barbarzyńskich" praktyk. W oczach białej klasy rządzącej samba była symbolem wszystkiego, co chcieli wymazać z brazylijskiego społeczeństwa.

Ale muzyka ma to do siebie, że nie da się jej uciszyć. W 1916 roku w Rio de Janeiro zarejestrowano pierwszy utwór określany oficjalnie jako "samba" – "Pelo Telefone" autorstwa Donga i Mauro de Almeidy. Piosenka stała się hitem karnawałowym i otworzyła drogę dla samby do mainstreamu. Co ciekawe, była to samba stworzona zbiorowo podczas jednego z nielegalnych spotkań w domu legendarnej Tii Ciatery – matki chrzestnej samby, która prowadziła dom otwarty dla muzyków w dzielnicy Lapa.

W latach 20. i 30. XX wieku samba przeszła transformację. Dzielnica Estácio stała się epicentrum nowego stylu samby, bardziej dopracowanego i rytmicznego. Muzycy tacy jak Ismael Silva stworzyli "sambę estaciano" – styl, który wprowadził charakterystyczny rytm 2/4, bardziej synkopowany i dynamiczny niż wcześniejsze wersje. To właśnie ten styl stał się podstawą dla współczesnej samby karnawałowej.

W 1935 roku prezydent Getúlio Vargas – w ramach polityki budowania brazylijskiej tożsamości narodowej – oficjalnie uznał sambę za "muzykę narodową". Z prześladowanego tańca niewolników samba stała się symbolem całego kraju. To była rewolucja kulturowa, choć nie do końca sprawiedliwa – bo choć samba została zaakceptowana, czarni muzycy wciąż zmierzali się z dyskryminacją i ubóstwem.

Style samby – więcej niż jeden taniec

Kiedy mówimy "samba", często myślimy o jednym tańcu. Tymczasem samba to rodzina wielu stylów, każdy z własną historią, charakterem i kontekstem społecznym. Poznanie różnic między nimi to klucz do zrozumienia bogactwa brazylijskiej kultury.

Samba de roda to najstarsza forma samby, wywodząca się z regionu Bahia. Tańczy się ją w kręgu, gdzie osoby na zmianę wchodzą do środka, wykonując solowe figury. Ruchy są płynne, zmysłowe, oparte na afrykańskich tradycjach tanecznych. Towarzyszy jej gra na atabaques (bębnach) i pandeiro (tamburynie). W 2005 roku UNESCO wpisało sambę de roda na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości. To trochę jak nasze ludowe tańce w kręgu – ale z o wiele większą dozą импrowizacji i zmysłowości.

Samba no pé to "samba na stopach" – indywidualny styl taneczny, który widzimy podczas karnawału w Rio. To szybki, energetyczny taniec wymagający ogromnej kondycji i techniki. Tancerze wykonują błyskawiczne kroki, kołysania bioder i skomplikowane sekwencje ruchów, często w olbrzymich, ciężkich kostiumach. Wyobraź sobie, że tańczysz przez pięć godzin w 35-stopniowym upale, w stroju ważącym 10 kilogramów – to jest samba no pé na karnawale.

Samba de gafieira to ballroom samba, para taniec rozwinięty w latach 40. XX wieku pod wpływem tanga argentyńskiego i europejskich tańców towarzyskich. Wykonuje się go w gafieiras – brazylijskih salach tanecznych. To elegancka, bardziej formalna wersja samby, z wyraźnie określonymi krokami i figurami dla partnera i partnerki. W Polsce mielibyśmy coś podobnego w tradycji balów – formalna oprawa, ale z brazylijskim temperamentem.

Samba-enredo to muzyczny gatunek samby stworzony specjalnie dla szkół samby (escolas de samba). Każda szkoła co roku komponuje własną sambę-enredo, która opowiada określoną historię lub porusza temat społeczny. To piosenki trwające 4-5 minut, które potem są śpiewane przez tysiące ludzi podczas parady karnawałowej. Tekst jest tu równie ważny jak melodia – to prawdziwa narracyjna poezja.

Samba-reggae narodziła się w Bahia w latach 80., łącząc tradycyjną sambę z reggae i afrobeat. Jest wolniejsza, bardziej pulsująca, z głębokimi basami i bębnami. Ten styl jest szczególnie popularny w Salvador podczas karnawału bahia, który różni się od karnawału w Rio – to taniec na ulicach za wielkimi ciężarówkami z muzyką (trios elétricos).

Pagode to styl samby, który pojawił się w latach 70. w dzielnicach Rio. Jest bardziej kameralny, intymny, często grany na nieformalnych spotkaniach. Pagode to samba do siedzenia w ogródku, picia piwa i śpiewania z przyjaciółmi. Instrumenty często obejmują cavaquinho (mały instrument strunowy), pandeiro i tantan (rodzaj bębna).

Instrumenty samby – orkiestra z niczego

Samba powstała w społecznościach, które nie miały dostępu do drogich instrumentów muzycznych. Dlatego wiele instrumentów samby to proste, często improwizowane narzędzia, które potrafią stworzyć niesamowicie bogaty dźwięk.

Surdo to wielki bęben będący sercem każdej baterii de samba (sekcji perkusyjnej). Jego głęboki, dudniący dźwięk tworzy fundament rytmu. W szkołach samby używa się surd w trzech rozmiarach, każdy gra w innej części rytmu, tworząc złożoną polifonię.

Pandeiro to brazylijska wersja tamburyny – instrument, który wygląda prosto, ale wymaga lat praktyki do opanowania. Dobry gracz na pandeiro potrafi wydobyć dziesiątki różnych dźwięków, uderzając w membranę, potrząsając płytkami lub używając technik przytłumiania.

Cuíca to najbardziej charakterystyczny instrument samby – bęben z patykiem przymocowanym do membrany od środka. Gracz wyciera patyk mokrą szmatką, co tworzy wysokie, "płaczące" dźwięki. Dla Europejczyka brzmi to niemal komicznie przy pierwszym kontakcie, ale w kontekście samby cuíca dodaje głębi emocjonalnej.

Agogô to podwójny dzwonek metalowy grany pałeczką. Jego jasny, dzwoniący dźwięk przebija się przez całą orkiestrę i wyznacza rytm. To jeden z najstarszych instrumentów, przyniesiony bezpośrednio z Afryki.

Cavaquinho to czterostrunowy instrument podobny do ukulele, który zapewnia akompaniament harmoniczny. Jest duszą pagode i wielu innych stylów samby.

Fascynujące jest to, że te proste instrumenty – często zrobione z puszek, drewna i skóry – potrafią stworzyć dźwięk tak potężny, że słychać go na kilometry. To dowód na to, że muzyka nie potrzebuje bogactwa – potrzebuje pasji.

Karnawał w Rio – największe show samby na świecie

Karnawał w Rio de Janeiro to kulminacja roku dla każdego miłośnika samby. To pięciodniowe święto, podczas którego cała Brazylia zatrzymuje się, by tańczyć, śpiewać i celebrować życie. Ale dla szkół samby karnawał to coś znacznie więcej – to moment, na który przygotowują się przez cały rok, inwestując miliony reali, tysiące godzin pracy i całe swoje serca.

Głównym wydarzeniem jest parada w Sambódromo – specjalnie zbudowanym stadionie o długości 700 metrów, gdzie każdej nocy kilkanaście szkół samby prezentuje swoje pokazy. Każda szkoła ma 65-82 minuty na zaprezentowanie swojego enredo (tematu rocznego) przez taniec, muzykę, kostiumy i alegoryczne platformy zwane carros alegóricos. To nie jest zwykła parada – to spektakl porównywalny z najlepszymi produkcjami teatralnymi czy operowymi, tylko że odbywa się na żywo, z udziałem 3000-5000 osób w jednej szkole.

Każda szkoła samby składa się z różnych ala (skrzydeł), które reprezentują różne elementy historii. Są tancerze pasistas (soliści samby no pé), são także bahiany (kobiety w tradycyjnych strojach z Bahia), są dzieci, są starsze osoby. Na czele każdej szkoły idzie porta-bandeira (niosąca sztandar) i mestre-sala (mistrz ceremonii) – para, która wykonuje wdzięczny taniec z wielkim sztandarem szkoły.

To, co najbardziej fascynujące w karnawale w Rio, to fakt, że każda szkoła samby ma swoje korzenie w konkretnej dzielnicy, często w faveli. Członkowie szkoły to sąsiedzi, rodziny, przyjaciele – ludzie, którzy przez cały rok się spotykają, ćwiczą i pracują nad swoim show. Dla wielu z nich to jedyny moment w roku, kiedy mogą poczuć się jak gwiazdy, kiedy mogą zapomnieć o trudach codziennego życia.

Szkoły samby są oceniane przez jury według dziesięciu kategorii: bateria (perkusja), samba-enredo, harmonia (czy wszyscy śpiewają razem), evolução (płynność ruchu), enredo (spójność tematu), kostiumy, komisja przednia, alegorie i rekwizyty, porta-bandeira i mestre-sala oraz całościowe wrażenie. Najlepsza szkoła zostaje mistrzynią roku – i dla społeczności to zaszczyt porównywalny do wygrania Ligi Mistrzów.

Warto wiedzieć, że w Polsce mamy swoje karnawały – choć są skromniejsze, też mają głębokie korzenie. Różnica polega na tym, że nasz karnawał to głównie balowanie przed Wielkim Postem, podczas gdy brazylijski karnawał to forma ekspresji kulturowej, politycznej i społecznej.

Szkoły samby – społeczności, nie tylko grupy taneczne

Escolas de samba to coś więcej niż kluby taneczne czy zespoły artystyczne. To instytucje społeczne, które często pełnią funkcję centrum kulturalnego, miejsca spotkań, a nawet organizacji charytatywnej dla swoich społeczności.

Pierwsza szkoła samby, Deixa Falar, została założona w 1928 roku w dzielnicy Estácio. Słowo "szkoła" było ironiczne – założyciele chcieli pokazać, że w ich biednej dzielnicy też jest "szkoła", tyle że uczy samby, a nie czytania i pisania. Nazwa się przyjęła i dziś w Rio de Janeiro istnieje ponad 70 oficjalnych szkół samby.

Największe szkoły, takie jak Mangueira, Portela, Beija-Flor czy Salgueiro, mają swoje quadras – kompleksy budynków, gdzie odbywają się próby, warsztaty, imprezy. Przez cały rok społeczność się tam spotyka – nie tylko w kontekście karnawału, ale także jako miejsce integracji społecznej. Wiele szkół prowadzi programy dla dzieci i młodzieży, ucząc nie tylko tańca, ale też rzemiosła (jak tworzenie kostiumów), muzyki i historii.

Finansowanie szkół samby to skomplikowany temat. Część pieniędzy pochodzi ze składek członkowskich, część ze sponsorów, część z działalności komercyjnej (szkoły sprzedają bilety na próby i imprezy). Niestety, w ostatnich latach pojawiły się też kontrowersje związane z finansowaniem przez bicheiros – szefów nielegalnych loterii – oraz polityków, co budzi pytania o etykę i niezależność tych instytucji.

Mimo tych problemów szkoły samby pozostają sercem kulturalnym swoich społeczności. Dla mieszkańców faveli przynależność do szkoły daje poczucie dumy, tożsamości i przynależności. To miejsce, gdzie jesteś kimś, niezależnie od tego, ile masz pieniędzy czy jakiej masz pracy.

Samba w życiu codziennym Brazylijczyków

Samba to nie tylko karnawał raz w roku. Dla wielu Brazylijczyków to codzienny rytm życia, sposób na wyrażanie radości, smutku, frustracji i nadziei.

W dzielnicach Rio, São Paulo, Salvador czy Belo Horizonte regularnie odbywają się rodas de samba – często w barach, na placach, w parkach. To nieformalne spotkania, gdzie każdy może przyjść, posłuchać muzyki, zatańczyć, wypić piwo i cieszyć się społecznością. W przeciwieństwie do karnawałowego spektaklu, rodas de samba są intymne, autentyczne, bez cekinów i piór – tylko ludzie, instrumenty i pasja.

W kulturze brazylијskiej samba jest także formą komunikacji społecznej i politycznej. Wiele sambas-enredo porusza trudne tematy – od historii niewolnictwa, przez problemy współczesnych faveli, po kwestie środowiskowe czy prawa człowieka. Samba była i jest narzędziem protestu, sposobem na mówienie prawdy władzy.

Dla Brazylijczyków samba to także kwestia tożsamości narodowej. W kraju tak różnorodnym etnicznie, kulturowo i społecznie, samba jest tym, co łączy wszystkich – od mieszkańców faveli po klasę średnią, od północy po południe. To język, który każdy Brazylijczyk rozumie.

Warto też wspomnieć, że nauka samby jest częścią edukacji w wielu brazylijskich szkołach. Dzieci uczą się nie tylko kroków, ale też historii i znaczenia tego tańca. To sposób na przekazywanie kulturowej pamięci kolejnym pokoleniom.

Samba poza Brazylią – globalny fenomen

Choć samba jest głęboko brazylijska, w XX i XXI wieku stała się fenomenem globalnym. Muzyka i taniec przekroczyły granice, inspirując artystów na całym świecie.

W latach 30. i 40. XX wieku samba dotarła do Europy i Stanów Zjednoczonych dzięki filmom hollywoodzkim z Carmen Miranda – brazylijską piosenkarką i aktorką, która stała się ikoną pop-kultury. Choć jej przedstawienie samby było mocno wysterylizowane i egzotyzowane (słynny "tutti frutti hat"), otworzyło drzwi dla brazylijskiej muzyki na Zachodzie.

W latach 60. samba zmieszała się z jazzem, tworząc bossa nova – styl spopularyzowany przez João Gilberto i Antonio Carlosa Jobima. Piosenka "The Girl from Ipanema" stała się jednym z najczęściej coverowanych utworów w historii muzyki. Bossa nova to samba zwolniona, bardziej harmonijna, dostosowana do zachodnich gustów muzycznych.

Dziś samba jest tańczona na całym świecie – od szkół tańca towarzyskiego w Polsce, przez festiwale w Japonii, po kluby w Berlinie. Wiele miast organizuje własne "karnawały brazylijskie", choć oczywiście nie dorównują one autentyczności Rio czy Salvador.

Fascynujące jest to, jak samba adaptuje się do różnych kontekstów kulturowych. W Japonii, gdzie mieszka największa diaspora brazylijska poza Brazylią, odbywają się duże festiwale samby, a Japończycy uczą się tańca z niemal religijnym oddaniem. W Polsce też istnieją grupy samby i szkoły tańca, które próbują przekazać ducha tego tańca – choć oczywiście bez kontekstu społecznego i historycznego trudno jest w pełni oddać jego istotę.

Współczesne oblicza samby – między tradycją a nowoczesnością

Samba wciąż ewoluuje. Nowe pokolenia muzyków i tancerzy eksperymentują z tradycyjnym brzmieniem, dodając elementy funk, hip-hop, elektroniki czy pop.

Funk carioca (znany też jako favela funk lub baile funk) to kontrowersyjny gatunek, który narodził się w latach 80. w favelach Rio. Choć rytmicznie różni się od tradycyjnej samby, czerpie z jej ducha społecznego protestu i celebracji życia w trudnych warunkach. Teksty są często wulgarne i brutalne, co wywołuje debaty o wartości artystycznej versus dokumentowanie rzeczywistości.

Samba rock to fuzja samby z rock'n'rollem, która była popularna w latach 60. i 70. To taniec energetyczny, zabawny, często tańczony do muzyki soul i rhythm'n'blues, ale z brazylijskim akcentem rytmicznym.

Współczesne szkoły samby też ewoluują – ich pokazy karnawałowe są coraz bardziej wyrafinowane wizualnie, wykorzystują nowoczesne technologie (podświetlane kostiumy, mechaniczne platformy), ale starają się zachować tradycyjny rdzeń muzyczny i taneczny.

Ciekawym zjawiskiem jest także "odkrywanie samby" przez młode, miejskie, wykształcone pokolenie Brazylijczyków, które przez lata postrzegało ten taniec jako przestarzały czy "zbyt ludowy". W ostatniej dekadzie obserwujemy renesans samby wśród millenialsów i pokolenia Z, którzy doceniają autentyczność, społeczny wymiar i historyczne znaczenie tego tańca.

Znaczenie samby dla brazylijskiej tożsamości

Samba to nie tylko taniec czy gatunek muzyczny – to fundamentalny element brazylijskiej tożsamości narodowej. W kraju zbudowanym na niewolnictwie, kolonializmie i ogromnych nierównościach społecznych, samba stała się językiem wspólnym dla wszystkich.

To właśnie poprzez sambę czarni Brazylijczycy mogli wyrażać swoją godność i tożsamość w społeczeństwie, które systematycznie ich dyskryminowało. To przez sambę favela mogła pokazać światu, że ma własny głos, wartość i piękno. To samba nauczyła Brazylię, że radość i taniec mogą współistnieć z bólem i walką.

Dla współczesnej Brazylii samba pozostaje symbolem того, że naród potrafi tańczyć nawet w najtrudniejszych czasach. W kraju z ogromnym bezrobociem, przemocą i korupcją, samba przypomina, że życie wciąż warte jest celebracji. To nie jest ucieczka od rzeczywistości – to sposób na przetrwanie w niej.

Samba uczy też, że kultura nie jest własnością elit. Największe dzieła sztuki brazylijskiej nie powstały w akademiach czy teatrach operowych, ale na ubogich ulicach, w ciasnych domach, w społecznościach, które miały wszystko przeciwko sobie. To lekcja dla całego świata – że twórczość może rozkwitać wszędzie, jeśli tylko jest wolność i wspólnota.

Podsumowanie

Samba to coś więcej niż taniec – to żywa historia Brazylii, opowiedziana poprzez rytm, ciało i głos. Od afrykańskich niewolników, przez represje policyjne, aż po status muzyki narodowej, samba przeszła niesamowitą drogę. Dziś, gdy patrzysz na karnawał w Rio, nie widzisz tylko kolorowych kostiumów i uśmiechniętych tancerzy – widzisz setki lat oporu, prze pережиwania, nadziei i radości.

Samba to dowód na to, że kultura może być najpotężniejszą formą protestu i najprawdziwszym wyrażeniem ludzkiego ducha. To rytm, który łączy pokolenia, przekracza granice klas społecznych i przypomina nam wszystkim, że życie – mimo wszystko – warte jest tańca.

Brazylia potrafi zaskakiwać. I uczy, że radość to nie przywilej bogatych, ale prawo każdego człowieka.

FAQ

Skąd dokładnie pochodzi samba? Samba ma swoje korzenie w afrykańskich rytmach i tańcach przywiezionych przez niewolników z Angoli, Kongo i innych regionów Afryki Zachodniej. Rozwinęła się w XIX i na początku XX wieku w biednych, czarnych dzielnicach Rio de Janeiro, takich jak Cidade Nova i Estácio, gdzie stała się formą kulturowego oporu i ekspresji tożsamości.

Czy samba była kiedyś zakazana? Tak, na początku XX wieku samba była prześladowana przez władze brazylijskie. Policja regularnie rozganiała spotkania sambistów, aresztowała muzyków i konfiskowała instrumenty, szczególnie afrykańskie bębny. Elity postrzegały sambę jako "barbarzyńską" i niemoralną. Sytuacja zmieniła się dopiero w latach 30., gdy prezydent Getúlio Vargas uznał sambę za muzykę narodową.

Ile stylów samby istnieje? Istnieje ponad dwadzieścia różnych stylów samby, z których każdy ma swoją specyfikę. Najważniejsze to: samba de roda (najstarsza forma z Bahia), samba no pé (indywidualny taniec karnawałowy), samba de gafieira (taniec parowy w stylu ballroom), samba-enredo (muzyka szkół samby), pagode (kameralny styl na spotkania), samba-reggae (fuzja z reggae z Bahia) i samba-rock (połączenie z rock'n'rollem).

Czym różni się karnawał w Rio od innych karnawałów w Brazylii? Karnawał w Rio koncentruje się wokół parady szkół samby w Sambódromo – wysoce zorganizowanego spektaklu z rygorystycznymi zasadami i konkurencją. Karnawał w Salvador (Bahia) ma bardziej uliczny charakter z trios elétricos (wielkimi ciężarówkami z muzyką) i sambą-reggae. Każdy region Brazylii celebruje karnawał na swój sposób, odzwierciedlając lokalne tradycje muzyczne i kulturowe.

Jak długo szkoły samby przygotowują się do karnawału? Szkoły samby pracują nad swoimi pokazami przez cały rok – około 10-12 miesięcy. Zaraz po zakończeniu jednego karnawału zaczynają planować następny: wybierają enredo (temat), komponują sambę-enredo, projektują kostiumy i platformy, rekrutują uczestników i rozpoczynają próby. Szczyt przygotowań przypada na ostatnie 2-3 miesiące przed karnawałem, gdy próby odbywają się niemal codziennie.

Czy samba jest trudna do nauczenia? Podstawowe kroki samby można nauczyć się stosunkowo szybko, ale opanowanie techniki wymaga lat praktyki. Samba no pé, taniec karnawałowy, jest szczególnie wymagający – wymaga ogromnej kondycji, koordynacji, wyczucia rytmu i umiejętności импровизacji. Profesjonalni tancerze trenują przez wiele godzin dziennie. Jednak najważniejsza w sambie nie jest perfekcyjna technika, ale uczucie i radość płynąca z tańca.

Jaką rolę odgrywają szkoły samby w brazylijskim społeczeństwie? Szkoły samby są o wiele więcej niż grupami tanecznymi – to centra społeczne i kulturalne dla swoich społeczności, często zlokalizowane w favelach. Pełnią funkcję edukacyjną (ucząc tańca, muzyki, rzemiosła), integracyjną (łącząc sąsiadów i rodziny) i charytatywną (wspierając członków społeczności). Dla wielu mieszkańców biednych dzielnic członkostwo w szkole samby daje poczucie tożsamości, dumy i przynależności.

Czy samba ma znaczenie polityczne? Zdecydowanie tak. Od swoich początków samba była formą oporu przeciwko dyskryminacji rasowej i społecznej. Teksty sambas-enredo często poruszają trudne tematy społeczne, historyczne i polityczne – od niewolnictwa po współczesne problemy faveli. Samba daje głos marginalizowanym społecznościom i jest narzędziem społecznego komentarza. W historii Brazylii samba wielokrotnie służyła jako platforma protestu i wyrażania niezgody.